Gafletten Uyanış

Kesin olarak anladım ki tasavvuf ehli, Allah yolunda yürüyen gerçek kimselerdir. Onların hayat tarzı en güzel hayat, yolları en doğru yol ve ahlakları en temiz ahlaktır.   İslâm düşünce tarihinin en mühim simalarından olan Gazzâlî, yalnızca eserleriyle değil, aynı zamanda yaşadığı fikrî buhran ve bunlardan doğan arayışlarıyla da adından sıklıkla bahsedilen büyük bir âlimdir.  Onun kaleme aldığı el-Münkız mine’d-dalâl, hem bir otobiyografi hem de bir entelektüel muhasebe metni olması bakımından İslâm düşünce tarihinin en özgün örneklerinden biri olmuştur. Hakikat yolunda ilerleyen herkesin yaşadığı aşamaları gözler önüne seren bu metinde Gazzâlî, hayatının dönüm noktalarını, ilim ve hakikat arayışıyla dolu yolculuğunu, yaşadığı şüpheleri ve bunlardan kurtuluş yolunu içtenlikle dile getirir. Kelâm, felsefe, bâtınîlik ve nihayet tasavvufa dair tecrübelerini aktararak zihnî ve kalbî serüveninin hangi merhalelerden geçtiğini ortaya koyar. Vardığı netice, aklî ilimlerin tek başına hakikati kuşatamayacağı; asıl huzur ve yakîn kapısının tasavvufî bilgi ve tecrübeyle aralanabileceğidir. Çektiği tüm fikrî sancılarının eşliğinde Gazzalî’nin otobiyografisini okuyacağımız Gafletten Uyanış, Dr. Salih Kadri Oğul’un samimi gayreti ve yoğun çalışmaları sayesinde okurla buluşuyor.  

Yazıldığı dönemden itibaren tartışmaların merkezinde olan bu kitap, aynı zamanda Gazzâlî'nin hakikati arama yolunda çektiği fikir sancılarının en somut örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. el-Münkız mine'd-dalal isimli bu meşhur eserde Gazzâlî, kendi döneminde zirve kabul edilen kelam, felsefe, tasavvuf ve batinlik gibi ilimleri en ince detayına kadar eleştirerek aslında o ilimlerdeki vukufiyetini bariz bir şekilde ortaya koymuştur. Hakikat bilgisine ise ancak sufilerin yoluyla ulaşılabileceğini söyleyen Gazzâlî, günümüzde de tasavvuf metinleri denilince akla gelen ilk isimlerden biridir. Bu yönüyle bu klasik eser doğrudan Gazzâlî'nin zihnini yansıtmaktadır.

Bu eser, Gazzâlî’nin bir âlim, filozof ve sufi olarak şüphe, sorgulama ve hakikat arayışıyla geçen yolculuğunu anlattığı otobiyografik bir metindir. Yıllarca medreselerde ilim öğrettikten sonra yaşadığı entelektüel bunalım ve manevi arayış sonucu toplumdan uzaklaşıp tasavvufa yönelişi, bu kitapta samimi bir dille anlatılır. Gafletten Uyanış ismiyle dilimize çevirdiğimiz bu eserde Gazzâlî, sadece aklî değil kalbî ve sezgisel bilgiyi de içeren bir yaklaşımla gerçek bilgiyi bulduğunu ifade eder.